เสาเข็ม คือวัสดุที่ถ่ายน้ำหนักจากอาคารสู่ชั้นดินแข็ง ในงานก่อสร้างอาคารต่างๆ โดยชั้นดินแข็งที่มีคุณสมบัติสามารถรับน้ำหนักอาคารได้ อาจอยู่ลึกตั้งแต่ 6 เมตร ถึง 40 เมตร (สำหรับเสาเข็มตอก) ซึ่งในการออกแบบฐานราก ผู้ออกแบบจะพิจารณาการรับน้ำหนักบรรทุกของเสาเข็มแต่ละต้นว่าจะรับน้ำหนักเท่าไหร่โดยทำการคำนวณและทดสอบด้วยน้ำหนักบรรทุก (Load Test) ประกอบกับผลการสำรวจชั้นดิน (Boring Log) โดยปกติชั้นดินในแต่ละพื้นที่จะมีความแตกต่างกัน ดังนั้นการทดสอบจากการตอกเสาเข็มที่หน้างานเพื่อยืนยันว่าเสาเข็มสามารถรับน้ำหนักได้จึงมีความจำเป็น จึงจะทำให้เสาเข็มที่มีหน้าตัดและความยาวเดียวกันไม่สามารถรับน้ำหนักได้เท่ากันในแต่ละพื้นที่ จึงเป็นที่มาของการกำหนดวิธีการทดสอบเสาเข็มตอกโดยการวัดการทรุดตัวของเสาเข็มเนื่องจากการตอก 10 ครั้งสุดท้ายหรือ “Blow Count” ซึ่งเข้ามามีบทบาทที่สำคัญในการยืนยันว่าการตอกเสาเข็มต้นนั้นสิ้นสุดลงและสามารถรับน้ำหนักได้ตามที่ออกแบบไว้
Blow Count คือจำนวนครั้งที่ปล่อยตุ้มน้ำหนักบนรถตอกลงมากระแทกที่หัวเสาเข็มและทำให้เสาเข็มจมลงดิน 1 ฟุต หรือ 30 เซนติเมตร สูตรในการคำนวณ Blow count มีหลากหลาย ซึ่งคำนวณจากปัจจัยหลักคือขนาดหน้าตัดเสาเข็ม, ความยาวเสาเข็ม, น้ำหนักของตุ้ม, ระยะยกตุ้ม, น้ำหนักปลอดภัยที่ผู้ออกแบบกำหนด (Safe Load) และค่าความปลอดภัย (Safety Factor) ซึ่งจะคำนวณโดยวิศวกร หากชั้นดินบริเวณปลายเสาเข็มมีความสามารถในการรับน้ำหนักได้สูง ค่า Blow Count ก็จะสูงขึ้นตามลำดับ ผู้ติดตั้งจะเช็ค Blow Count ที่เสาเข็มจะมีการขีดเส้น ห่างกันทุกๆ30 เซนติเมตร และนับจำนวนครั้งที่ตอก หากการตอกเสาเข็มได้จำนวนครั้งตามค่าที่วิศวกรกำหนด จึงจะหยุดการตอกและเข้าสู่การนับการตอก 10 ครั้งสุดท้าย (Last ten blow count)
Last 10 Blow Count หมายถึงระยะทรุดตัวของเสาเข็มโดยการตอก 10 ครั้ง ต้องมีค่าไม่เกินค่าที่วิศวกรคำนวณไว้ ซึ่งผู้ติดตั้งจะทดสอบ โดยการขีดเส้นบนเสาเข็มด้วยระดับที่อ้างอิงกับผิวดินและหลังจากการตอกไปแล้ว 10 ครั้ง ให้ขีดอีกครั้งจากเกณฑ์ระดับผิวดินเดิม ซึ่งจะมีค่าทรุดตัวของเสาเข็มจากการตอก 10 ครั้ง และทำทั้งหมด 3 ชุด โดยค่าทรุดตัวของครั้งหลังจะต้องน้อยกว่า 2 ครั้งแรก หากค่าทรุดตัวทั้ง 3 ชุดน้อยกว่าที่กำหนดไว้จากการคำนวณสูตร Blow Count ถือว่าเสาเข็มลงถึงระดับดินที่ต้องการ และมีคุณสมบัติรับน้ำหนักตามที่ผู้ออกแบบกำหนดไว้ หากทำการตอกต่ออาจจะทำให้เสาเข็มเสียหาย
ค่า Blow Count แสดงถึงความแน่นของชั้นดิน หากชั้นดินที่แน่นมาก ก็ต้องใช้จำนวนครั้งในการตอกมากขึ้นต่อ 1 ฟุต หรือ 30 เซนติเมตร และเพิ่มขึ้นตามลำดับจนกระทั่งถึงตัวเลขที่คำนวณไว้ ส่วน Last 10 Blow Counts วัดชั้นดินที่แน่นจากระยะทรุดตัว โดยการทดสอบทั้งสองชนิดจะต้องทำกับเสาเข็มทุกต้นที่ติดตั้งด้วยการตอก พร้อมทั้งเก็บค่าเพื่อการอ้างอิงแก่ผู้ออกแบบ เพื่อมั่นใจว่าฐานรากของอาการมีความมั่นคงตามที่กำหนดไว้ ดังนั้นผู้ติดตั้งและวิศวกรที่มีประสบการณ์จึงมีความจำเป็นในงานเหล่านี้
บทความโดย บมจ.ทักษิณคอนกรีต
